Voeding biedt kansen om kwetsbaarheid van ouderen te beperken
Ouderdom komt met gebreken, maar een optimaal voedingspatroon zou de kwetsbaarheid van ouderen aanzienlijk kunnen beperken. Daardoor zouden ouderen langer zelfstandig in goede gezondheid kunnen leven. Dat stelt prof.dr.ir. Lisette de Groot in haar oratie aan Wageningen Universiteit op 22 juni bij de aanvaarding van het ambt van bijzonder hoogleraar Voedingsfysiologie.

Hoe dat voedingspatroon en hoe de bijbehorende leefstijl er precies uitzien is pas ten dele duidelijk. “We weten dat een mediterraan voedingspatroon ook op hogere leeftijd nog steeds bijdraagt aan een betere levensverwachting”, zo stelt de nieuwe Wageningse hoogleraar. “Maar onze kennis van verouderingsprocessen en hoe die zijn te beïnvloeden, is nog beperkt.”

Zij ziet het verouderingsproces als het niet meer feilloos werken van onderhouds- en herstelmechanismen in het menselijk lichaam, te beginnen op het niveau van cellen. Door ophoping van schade (onder meer aan DNA) gaan cellen minder goed functioneren of sterven af, leidend tot een toenemende kwetsbaarheid en functieverlies van organen en orgaansystemen. In haar inaugurele rede ‘Voeding en veroudering: verlies of winst?’ gaat de Wageningse hoogleraar in op de manieren voor ouderen om succesvol - dat wil zeggen: zonder te veel functieverlies - ouder te worden.

Bij veroudering gaat het echter om meer dan een proces op moleculair niveau. Externe en interne factoren beperken of vergroten de schade of remmen of bevorderen het herstelmechanisme. Van deze factoren - de genen, de omgeving, leefstijl, toeval en voeding - zijn alleen de genen en het toeval niet direct te beïnvloeden. Er zijn dus aangrijpingspunten voor de voeding, hoewel dit nog veel onderzoek vereist.

In haar onderzoek zal prof. De groot zich onder meer richten op botgezondheid. Vanaf het dertigste levensjaar neemt de botdichtheid al langzaam af. Door osteoporose, waarbij botweefsel fragieler wordt, breken jaarlijks zo’n 80.000 55-plussers een botdeel. Naast calcium en vitamine D is voor een goede conditie van het gestel vitamine B12 vereist. In een studie zal het team van prof. De Groot het effect van extra hoeveelheden toegevoegd vitamine B12 op het voorkomen van fracturen onderzoeken. Aan het project nemen drieduizend ouderen gedurende twee jaar deel.

Ander onderzoek van prof. De Groot richt zich op de eetlust die wordt gereguleerd door een scala aan maagdarmhormonen en vetcelhormonen. Bij ouderen treden hierin veranderingen op. Ouderen hebben bijvoorbeeld hogere gehaltes van een verzadigingshormoon, waardoor zij eerder een verzadigd gevoel ervaren. Door de veranderingen in de stofwisseling kan zgn. ouderdomsanorexia optreden.

Gewichtsverlies en tekorten aan bepaalde voedingsstoffen zijn het gevolg. Eén op de zes cliënten in de chronische zorg en zelfs één op de vier in de acute zorg blijken ondervoed. “Maar ook bij ouderen die nog niet afhankelijk zijn van zorg is gewichtsverlies een veeg teken”, aldus De Groot. Uit een omvangrijke Europese studie blijkt dat gewichtsverlies van meer dan twee kilogram over een periode van vijf jaar, de kans op sterfte verdubbelt in de daarop volgende tien jaar. Dit gebeurt ongeacht het optreden van ziekte.

In haar onderzoek zal Lisette de Groot met collega Kees de Graaf de regulatie van de stofwisseling voor de eetlust nader onderzoeken. Daarbij wordt ook gekeken naar manieren om in het voedingspatroon in te grijpen. In het onderzoek worden zowel jongeren als ouderen betrokken.

(Juni 2006)