PaprikaHome / Aandoeningen / .../Direct naar de informatie hieronder
Gezonde kruiden bij aderverkalking:
Goede supplementen bij aderverkalking:
Gezonde nutriënten bij aderverkalking:
Wat is aderverkalking:
Aderverkalking (atherosclerose) is eigenlijk een onjuiste benaming omdat het niet de aders doch altijd de slagaders betreft.
Vaatwandstijfheid (arteriosclerose) is een van de vroegst waarneembare manifestaties van verslechterende structuur en functie van de slagaderlijke vaatwand. Als gevolg van ontstekingen kan de slagaderwand op bepaalde plaatsen dikker en harder worden en wordt plaque van bepaalde vetstoffen afgezet tegen de wand van de slagader, dan is er sprake van aderverkalking.
Bij ontstekingen van de slagaders kan LDL (het slechte cholesterol) geoxideerd worden en ontstaat volgens onderzoek echt slecht cholesterol te weten oxycholesterol dat samen met bewerkte omega-6 vetzuren en andere stoffen uit de bloedbaan afgezet kan worden tegen de wand van slagaders, als zachte plaque. In een vergevorderd stadium hoopt zich calcium in de plaque op, evenals stoffen die in botten voorkomen. Wat er met het calcium in deze harde plaque gebeurt (calcificatie), vertoont overeenkomsten met botvorming.
Aderverkalking (plaquevorming) is een wezenlijk veel voorkomend probleem bij mensen, vooral als we ouder worden. Bepaalde delen van onze aders verdikken zich vlugger en de vorming van wat dikke strepen genoemd wordt om redenen die te doen hebben met de dynamiek van de stroming – dat is de snelheid van de bloedstroming en de turbulentie in die specifieke ader. Een studie nu laat zien dat al vanaf 40 jaar bij ogenschijnlijk gezonde mensen aderverkalking in de slagaders kan optreden en dat op die leeftijd de verkalking ook nog eens snel kan gaan. Het is vooral verkalking in de slagaders naar de hals, het dijbeen en in de kransslagaders.
Wat zijn de gevolgen van aderverkalking:
Bij verstijving van de slagaderwand zal het hart harder moeten pompen om een goede bloedstroom naar de weefsels te onderhouden en wordt het pulsatiele karakter van de hartslag minder goed opgevangen. Dit kan leiden tot verdikking van de hartspier, hoge bloeddruk, een versnelling van de polsgolf en een verhoging van de polsdruk.
Een bepaalde hoeveelheid van verdikking op plaatsen waar de bloedstroom een hoop druk uitoefent is normaal en beschermend, en dit treedt daarom bij iedereen op, maar de opbouw van plaque is iets anders en kan tot problemen leiden doordat minder zuurstof en andere voedingsstoffen naar bepaalde delen van het lichaam kunnen gaan. Zo kunnen bijvoorbeeld geblokkeerde aders in het been kuitkrampen en pijn veroorzaken die we dan toeschrijven aan tijdelijke spieruitputting, (oftewel spierverlamming of pijn in het been als we lopen). In de hersenen kan plaquevorming leiden tot een ischemische beroerte of infarct (gebrek aan bloedstroming). In de nieren kan de verminderde bloedstroom vanwege de plaquevorming in sommige gevallen een mogelijke bijdragende factor van hoge bloeddruk zijn. Evenzo kunnen de verstopte aders die naar de lever en milt leiden resulteren in een verminderde functie in deze organen. In de kransslagaders rondom het hart zorgt een verminderende bloedstroom dat het hartspierweefsel niet voldoende zuurstof en voedingstoffen krijgt en afvoer van afvalstoffen ook niet goed kan plaatsvinden met als mogelijk gevolg een angina pectoris of een hartaanval. Aderverkalking doet zo blijkt uit een studie niet alleen de kans op hart- en vaatziektes verhogen maar ook die op de gezondheid van de hersenen met als gevolg cognitieve achteruitgang. Bij de deelnemers aan de studie, allen vrij van hart- en vaatziektes, werd de mate van aderverkalking vastgesteld, de hoeveelheid leukoaraiose (wittestofafwijkingen in de hersenen) en cognitieve vaardigheden gemeten. Zij met de meeste aderverkalking bleken duidelijk minder te scoren in cognitieve testen en bleken ook meer leukoaraiose te hebben.
In de medische wereld wordt ervan uitgegaan dat het de zachte plaque is die het risico op een hartaanval zou kunnen verhogen doch recentere studie ¹ ² laat zien dat de harde plaque het risico op een hartaanval hoger kan doen worden, alhoewel een andere grote studie laat weer zien dat schone, wat dichtgeslibde of flink dichtgeslibde slagaders nauwelijks verschil maken in de kans op een hartaanval, een Nederlandse studie bevestigt dit en aderverkalking is dus slechts een van de vele oorzaken van een hartaanval.
Bovendien is ook in tegenstelling tot wat al geruime tijd door de medische wereld wordt gezegd het vaak niet de door plaques veroorzaakte vernauwing die zorgt voor hartproblemen zoals een hartaanval. Wetenschappers waaronder Dr. Stephen Epstein hebben al in 1988 vast gesteld dat in een gevorderde staat van versmalling van de coronaire aders, de voorziening van bloed naar de hartspieren verzekerd blijft via parallel lopende adertjes die zich op natuurlijke wijze vergroten in reactie op de versmalling. In feite stelden de onderzoekers vast dat hoe meer de aders zich versmalden, hoe minder gevaar dat er voor een hartaanval was.
Wat is de oorzaak van aderverkalking:
De redenen voor deze plaquevorming worden steeds duidelijker. Alhoewel wetenschappers lange tijd alleen de schuld hebben gegeven aan hoge cholesterolwaardes in het bloed en het eten van verzadigd vet, als ontstaan, beschouwen gerenommeerde wetenschappers tegenwoordig een chronische ontsteking van de bloedvaten als belangrijke oorzaak. Hier een voorbeeld. Bij ontstekingen van de slagaders, vaak ontstaan door verkeerde voeding (met veel koolhydraten, met hoge glycemische belasting en bewerkte omega-6 vetzuren in vaak bewerkte en verhitte plantaardige oliën en vetten).
Bij een onderzoek in 1994 werd al vastgesteld dat in de plaque geen verzadigd vet te vinden is, wel een beetje beschermend cholesterol doch het merendeel zijn bewerkte omega-6 vetzuren, de vetzuren die aangetroffen worden in duizenden producten gemaakt door de voedingsindustrie. Een onderzoek uit 2001 komt tot dezelfde resultaten terwijl voeding rijk aan het omega-6 vetzuur Linolzuur, in onbewerkte vorm juist de ontstekingen in de slagaders tegengaat.
Onderzoek laat zien dat het andere vetten zijn die aderverkalking kunnen geven en wel vetten die gevormd worden uit speciale familie van bacteriën, die voornamelijk in het tandvlees worden gevonden. De bacteriën, de Bacteroidetes, kunnen zelf tandvleesontstekingen veroorzaken doch kunnen zelf niet de bloedbaan in. Zij vormen echter wel een speciaal soort vetten (serine dipeptide lipiden) die wel de bloedbaan in kunnen en omdat deze vetten door ons immuunsysteem als lichaamsvreemd worden gezien, worden ze als bescherming door immuuncellen ingepakt en tegen de slagaderwanden geplakt. Het lichaam produceert wel enzymen die Bacteroidetes afbreken doch dat proces zet een ontstekingsreactie in gang.
Uit een studie blijkt dat chronische blootstelling aan verkeerslawaai de kans op hart- en vaatziektes en een beroerte duidelijk kan verhogen. Verkeerslawaai, zo blijkt uit de studie, verhoogt in de hersenen de activiteit van de amygdala (een kern van neuronen). Deze grotere activiteit bevordert ontstekingen in de bloedvaten. De ontstekingen in de bloedvaten zorgen voor de hogere kans op hart- en vaatziektes en een beroerte. Zij met de hoogste blootstelling aan verkeerslawaai hadden duidelijk meer ontstekingen in hun bloedvaten en wel drie keer meer kans op hartproblemen, een hartaanval of een beroerte. Een studie laat zien dat ook blootstelling aan luchtvervuiling als fijnstof en stikstofdioxiden de kans op aderverkalking van de kransslagaders duidelijk doet vergroten.
Minder dan zes uur of langer dan 8 uur slapen zorgt volgens onderzoek voor wel 40-50% meer kans op verkalking van de kransslagaders.
Een verstoord dag- en nachtritme lijkt volgens onderzoek ook een oorzaak te zijn van aderverkalking.
Wat te doen aan aderverkalking:
Langdurig dagelijks 100 mcg vitamine K2 doet volgens onderzoek aderverkalking stoppen en maakt verstijfde bloedvaten weer schoon en elastisch.
Dagelijks vitamine B3 (niacine) in dosering van 2 gram per dag doet volgens onderzoek het goede cholesterol (HDL) verhogen en aderverkalking duidelijk verminderen.
Het regelmatig drinken van granaatappelsap doet aderverkalking duidelijk afnemen.
12 weken aanvulling met 300 mg co-enzym Q10 blijkt volgens onderzoek tot veel betere functies van de endotheelcellen in de bloedvaten te leiden. Endotheelcellen bevinden zich aan de binnenkant van bloedvaten en het hart en zijn betrokken bij aderverkalking, het stollen van het bloed, de aanmaak van nieuwe bloedvaten, ontstekingen en het regelen van de bloeddruk door het verwijden van de bloedvaten.
Met zeer speciale nanotechnieken hebben onderzoekers kunnen vaststellen wat het effect van vitamine D3 is op hartcellen. Vitamine D blijkt niet allen goed te zijn voor het gezond functioneren van hart en bloedvaten doch uit de studie blijkt ook dat aanvulling met vitamine D reeds ontstane schade aan hart en bloedvaten als gevolg van o.a. hoge bloeddruk, diabetes of aderverkalking goed kan herstellen.
Let op: Een studie onder 33.000 mensen met aderverkalking laat zien dat het dagelijks nemen van aspirine ter voorkoming van hartproblemen geen enkel voordeel geeft om minder kans te hebben op een hartaanval of beroerte. Zelfs voor zij die al eerder een hartaanval gehad hadden bleek het nemen van aspirine nauwelijks enig voordeel te geven. Aspirine zou alleen gebruikt kunnen worden volgens de onderzoekers door zij die een bypass operatie ondergaan hebben en door zij waarbij een stent geplaatst is of als behandeling bij een hartaanval of een beroerte. Het dagelijks slikken van aspirine geeft een duidelijk hogere kans op bloedingen zowel in maag als tot in de hersenen.
Let op: Het plaatsen van een stent in een slagader geeft volgens onderzoek niet minder kans op een hartaanval, het zijn de ontstekingen van de slagaders die aangepakt moeten worden. Trouwens het plaatsen van een stent veroorzaakt al beschadiging van het bloedvat met weer een ontsteking met plaquevorming tot gevolg. Daarvoor worden stent ook wel gecoated met verschillende stoffen, een daarvan te weten paclitaxel geeft volgens de Amerikaanse waakhond een duidelijk hogere kans om dood te gaan. Een ander onderzoek laat zien dat het plaatsen van of een stent of niets weinig of geen verschil maakt in de uitkomst. Beide groepen patiënten hadden minder borstpijn en presteerde allemaal beter bij inspanningstesten.
Let op: Eerdere studies lieten al zien dat dotteren, het plaatsen van een stent bij aderverkalking, doorgaans al niet zinvol is een nieuwe studie onder bijna 5.200 personen in 37 landen laat nu zien dat behalve dotteren ook bypassoperaties niet zinvol zijn. Veranderde voedingsgewoontes bij aderverkalking zorgen voor eenzelfde resultaat zonder de mogelijke nadelige gevolgen van die ingrepen.
Ter voorkoming:
X Eet meer voeding en kruiden zoals hieronder en bij Tips beschreven.
X Iedere dag een goed ontbijt (bestaande uit minimaal 20% van het aantal dagelijkse calorieën) zorgt volgens een studie onder ruim 2.000 deelnemers voor duidelijk betere bloedvaten met minder vaatwandstijfheid en minder aderverkalking.
X Onderzoek laat de voordelen voor uw hart zien van een vegetarisch dieet: De kans op hart en vaatziektes en de kans om daaraan dood te gaan daalt met 40%, de kans op hoge bloeddruk daalt met 34% en verstopte slagaders worden in 91% van de gevallen geheel of grotendeels schoon gemaakt.
X De binnenkant van slagaders is bedekt met een laagje aaneengesloten endotheelcellen. Deze laag is heel belangrijk voor onder meer soepele vaten, een goede bloeddruk en als beschermingslaag. Regelmatig hoge bloedsuikerwaarden, zoals bijv. bij diabetes kunnen echter dit endotheel beschadigen waardoor ontstekingen ontstaan in de vaten, het begin van aderverkalking. Uit onderzoek blijkt in detail hoe hoge bloedsuikerwaarden het endotheel beschadigen waardoor het endotheel poreus wordt en waardoor cholesterol, calcium en andere stoffen die vervoerd worden zich in de wand kunnen vestigen. Ook is in detail gebleken hoe de bioactieve stof resveratrol in de voeding dit poreus worden van het endotheel volledig tegen kan gaan, ook bij hoge bloedsuikerwaarden.
X Dagelijks voeding rijk aan onbewerkt Linolzuur en alfa-linoleenzuur, zij het wat minder.
X Dagelijks groene thee doet aderverkalking voorkomen.
X Uit een studie blijkt dat het dagelijks drinken van minstens 3 koppen koffie kan zorgen voor ruim 60% minder kans op aderverkalking in de kransslagaders op voorwaarde dat u niet rookt, want dat geldt dit voordeel niet zo blijkt uit de studie.
X Het regelmatig eten van broccoli en van groenten rijk aan vitamine K is goed ter voorkoming van aderverkalking, in het bijzonder vitamine K(2) houdt de calcium in de botten en uit de bloedvaten en doet aderverkalking n de kans op een hartaanval flink afnemen.
X Ter voorkoming van aderverkalking zijn goede bloedwaarden vitamine D een belangrijke voorwaarde.
X Regelmatig bewegen is goed ter voorkoming van aderverkalking.
X Het regelmatig eten van bruine of zilvervliesrijst is goed ter voorkoming van aderverkalking.
X Het regelmatig eten van mandarijnen verkleint de kans op aderverkalking.
X Extra virgin olijfolie, rijk aan polyfenolen leidt tot een duidelijk lagere genexpressie van genen die met aderverkalking te maken hebben.
X Een dieet combinatie van visolie, resveratrol (in wijn), lycopeen (in tomaten), catechine (in thee) en vitaminen E en C doet de kans op aderverkalking flink afnemen.
X Sulforafaan zorgt voor schone bloedvaten, gaat ontstekingen in de slagaders tegen, voorkomt plaquevorming en aderverkalking.
X Goede bloedwaarden vitamine D zorgen voor duidelijk minder aderverkalking zeker bij mensen met diabetes type-2.
X Het regelmatig eten van aardbeien en blauwe bessen gaat ontstekingen in de bloedvaten, aderverkalking en een hartaanval tegen.
X Het regelmatig eten van pure chocolade gaat volgens onderzoek aderverkalking tegen.
X Uit een kleine studie blijkt dat de bioactieve stoffen anthocyanen aderverkalking kunnen tegengaan. Anthocyanen worden vooral gevonden in rood en blauw/paars gekleurde bessen en bramen. In de studie kregen de deelnemers 24 weken lang dagelijks of een supplement van 320 mg anthocyanen of een placebo. Na 24 weken hadden de deelnemers met het supplement duidelijk lagere bloedwaarden slecht cholesterol (LDL), hogere bloedwaarden goed cholesterol (HDL), duidelijk minder ontstekingsmarkers in het bloed en duidelijk minder chemokinen die betrokken zijn bij ontstekingen van de slagaderwand.
X Uit een voorlopige studie blijkt dat uien in de voeding verschillende nadelen van het hoge cholesterol kunnen aanpakken. Behalve hoog cholesterol zorgt oxidatieve stress (een toestand, waarbij meer dan een normale hoeveelheid reactieve zuurstofverbindingen in cellen gevormd wordt) voor het slecht functioneren van het endotheel (bedekkend laagje aaneengesloten cellen aan de binnenkant van het hart en bloedvaten). Uien in de voeding gaan, zo blijkt uit de studie, dit slecht functioneren tegen door o.m. de oxidatieve stress en aderverkalking aan te pakken.
X Het regelmatig eten van pinda's zorgt volgens onderzoek voor soepele slagaders en gaat zo aderverkalking tegen, wellicht doet resveratrol hier zijn werk, zo laat een andere studie zien.
X Uit een studie onder kinderen met overgewicht blijkt dat het regelmatig eten van noten kan zorgen voor duidelijk minder aderverkalking. Zij die ca. 200 gram noten per week aten bleken wel bijna 60% minder kans te hebben op een dikkere slagaderwand, een maat voor aderverkalking.
X Uit voorlopige studies blijkt dat de combinatie van granaatappelsap met dadels zorgt voor een duidelijk betere bescherming tegen aderverkalking als de voeding apart. Granaatappelsap zorgt voor duidelijk minder oxidatieve stress in de bloedvaten en de dadels (ook de pitten) bevorderen de afvoer van cholesterol in de wanden van de bloedvaten.
X Pijnboomschorsextract (vergelijkbaar met druivenpitextract) blijkt volgens onderzoek te zorgen voor het duidelijke beter functioneren van het endotheel (de binnenkant van bloedvaten) en gaat zo aderverkalking tegen. 12 weken lang 150 mg extract/dag zorgde voor 66% betere endotheelfuncties, 20% minder oxidatie stress in de bloedvaten en verder wat lagere bloeddruk, lagere bloedsuikerwaarden en lagere triglyceriden waarden.
X Vaatwandstijfheid (arteriosclerose) blijkt volgens studies tegen te gaan door voeding rijk aan vitamine K2 en omega-3 vetzuren.
X Uit een studie onder ruim 2.500 jongvolwassenen die 20 jaar gevolgd werden blijkt dat het eten van genoeg groenten en fruit als jongvolwassene belangrijk is voor gezonde hart- en bloedvaten en tegen aderverkalking twintig jaar later. Zij die als jongvolwassene het meeste groenten en fruit aten bleken 20 jaar later 26% minder verkalking te hebben in de kransslagaders dan zij die het minste aten. De meeste inname was 7-9 porties groenten en fruit per dag en de minste 2,6-3,3 porties per dag.
X Een studie onder ruim 900 vrouwen van zeventig jaar en ouder blijkt dat het regelmatig eten van veel groenten kan zorgen voor duidelijk minder aderverkalking in de slagaders naar het hoofd. Vooral het eten van kruisbloemige groenten geeft veruit de beste resultaten. Het eten van kruisbloemige groenten als broccoli en spruitjes blijken volgens een andere studie onder oudere vrouwen te zorgen voor gezonde bloedvaten. Eerder hadden de onderzoekers al vast gesteld dat het eten van kruisbloemige groenten de kans op hart- en vaatziektes zoals een hartaanval en een beroerte duidelijk kon verminderen. In deze studie werd nu gekeken wat het eten van kruisbloemige groenten deed. De bioactieve stoffen, waaronder vitamine K in de kruisbloemige groenten zorgen voor duidelijk minder calciumafzettingen in de bloedvaten en vooral in de slagaders rondom het hart.
X Volgens een kleine studie met personen, die allen leden aan het metabool syndroom blijkt dat dagelijks knoflookextracten de zachte plaques in de slagaders kan doen afnemen. Bij een jaar lang een dagelijks een dosis van 2.400 mg knoflookextracten wordt de aangroei van plaques met wel 80% geremd en werd aderverkalking tegen gegaan.
X Voeding rijk aan kalium lijkt aderverkalking en vaatwandstijfheid tegen te kunnen gaan zo blijkt althans uit een laboratorium en muizenstudie. Voeding met weinig kalium zorgde in de studie voor duidelijk meer verkalking in de slagaders, terwijl voeding rijk aan kalium net een duidelijk afname van de verkalking liet zien.
X Omdat de gebruikte medicatie vaak niet effectief is en/of duidelijk bijwerkingen heeft onderzochten wetenschappers voedingsnutriënten die aderverkalking kunnen aanpakken of voorkomen. De volgende nutriënten bleken belangrijk te zijn: omega-3 vetzuren bijv. uit vis, hydroxytyrosol uit olijven en olijfolie, allicine uit bijv. knoflook, voedingsvezels, plantensterolen, catechinen in bijv. groene thee en cacao en verder co-enzym Q10, curcumine en resveratrol.
X Een studie laat zien dat het drinken van groene thee aderverkalking zou kunnen tegengaan. De bioactieve stof epigallo catechine gallaat (EGCG), die veel in groene thee wordt aangetroffen blijkt volgens de studie afzettingen tegen de slagaderwand te kunnen doen oplossen. Hoeveel groene thee gedronken moet worden om de benodigde hoeveelheid EGCG binnen te krijgen zal nog verder onderzocht moeten worden.
X Vermijd zoveel mogelijk luchtvervuiling om de kans op aderverkalking niet te verhogen. Zij die in het centrum van een grote stad wonen hebben als gevolg van luchtvervuiling een flink grotere kans op verkalking van de slagaders rondom het hart dan zij die op het platteland wonen. In het centrum van een stad is de hoeveelheid luchtvervuiling 7x hoger dan op het platteland en 3x hoger dan elders in een stad. Iemand die in een centrum woont blijkt ruim 80% meer kans te hebben dan iemand die elders woont. Verkalking van de slagaders rond het hart is een voorbode voor een hartaandoening. Mannen bleken meer risico te lopen dan vrouwen. Zestigers ook meer dan vijftigers zo ook zij met hoog cholesterol of diabetes.
X Roken staat bekend als bevorderaar van aderverkalking. Hier een studie die laat zien wat nicotine doet in uw bloedvaten.
X Zeer intensief sporten doet volgens onderzoeken ¹ ² ook de kans op aderverkalking duidelijk toenemen.
X Vermijd hoge bloedwaarden triclyceriden.
X Het regelmatig drinken van veel alcohol doet de kans op aderverkalking duidelijk verhogen. Volgens onderzoek geeft zelfs af en toe veel drinken een duidelijk hogere kans op aderverkalking.
X Het regelmatig eten van fastfood, bewerkte voeding (allemaal rijk aan bewerkte omega-6 vetzuren) en fosforrijke voeding doet de kans op aderverkalking duidelijk verhogen.
X Aderverkalking kan het gevolg zijn van tandvleesontstekingen en van slaapapneu. Een andere studie laat zien waarom de kans op aderverkalking hoger is. Nog een langjarig onderzoek laat zien dat parodontitis de verkalking in de kransslagaders doet vergroten.
X Onderzoek laat zien dat onnatuurlijke transvetten aderverkalking flink bevorderen.
X Volgens onderzoek zorgt hoge bloeddruk als jongvolwassene voor een flink hogere kans op aderverkalking op middelbare leeftijd.
X Uit een studie blijkt hoe rood vlees in de darmen zorgt dat aderverkalking gepromoot wordt. Het regelmatig eten van veel rood vlees kan het cholesterolmetabolisme veranderen waardoor meer cholesterol afgezet wordt in de slagaders en minder wordt afgevoerd. Rood vlees bevat carnitine, een stof die ook gevonden wordt in energiedrankjes en supplementen. Carnitine kan door bepaalde darmbacteriën omgezet worden in de stof Trimethylamine N-oxide (TMAO). Deze TMAO nu verandert het cholesterolmetabolisme waardoor meer cholesterol afgezet wordt en minder wordt afgevoerd. Hierdoor is de kans op aderverkalking, hart- en vaatziektes en hartfalen duidelijk groter. Vegetariërs blijken duidelijk minder darmbacteriën te hebben die carnitine in TMAO kunnen omzetten.
X Volgens een studie blijkt dat een vette lever een sterk verhoogde kans geeft op gevaarlijke aderverkalking in de kransslagaders.
X Insulineresistentie en diabetes type-2 geeft in de praktijk een duidelijk verhoogde kans op aderverkalking, een dierenstudie bevestigt dit vermoeden.
X Een studie laat zien dat stress ontstekingen in de bloedvaten, zoals aderverkalking, bevordert en daardoor een hogere kans geeft op hart- en vaatziektes.
X Verschillende onderzoeken laten zien dat chronisch slaaptekort een duidelijk verhoogde kans geeft op aderverkalking. Hier nog onderzoeken ¹ ² die dat bevestigen.
X Let op: Medicatie bij depressies doen de kans op aderverkalking duidelijk toenemen. Deze hogere kans is niet het gevolg van een depressie maar van de gebruikte medicijnen.
X Let op: Fosfaten als conserveringsmiddel in kant en klare voeding en frisdranken geeft volgens onderzoek een duidelijk hogere kans op aderverkalking.
X Let op: Het regelmatig slikken van antidepressiva (de SSRI's) geeft volgens een voorlopige studie een sterk verhoogde kans op aderverkalking.
Kijk ook bij specifiek advies: hart- en vaatziektes
